“Właściwi stoicy byli nie tylko wybitnymi filozofami i psychologami, ale także ludźmi niezwykle praktycznymi, bo proponowali rozwiązania problemów dnia codziennego i radzili, jak powinniśmy przezwyciężać własną irracjonalność, posługując się argumentami, które nadal są aktualne i pomocne.”, Ward Farnsworth, SENSUS, 2018, “Jak praktykować stoicyzm.”

Determinacja, rozumiana jako wewnętrzna siła wytrwałości i dyscypliny, stanowi kluczową wartość w filozofii stoickiej. Stoicy postrzegali ją jako nieodłączny element cnoty, wyrażający się w konsekwentnym dążeniu do doskonałości moralnej, niezależnie od okoliczności zewnętrznych. W dobie współczesnych wyzwań, pojęcie determinacji wciąż pozostaje aktualne, dostarczając uniwersalnych wskazówek, jak mierzyć się z trudnościami. W tym artykule postaram się przybliżyć to, jak stoicy definiowali determinację, jakie wartości z nią wiązali i w jaki sposób możemy zastosować ich nauki w codziennym życiu.

Determinacja jako przejaw cnoty

Dla stoików determinacja była bezpośrednio związana z cnotą, szczególnie w odniesieniu do wytrwałości w działaniu i życia zgodnego z naturą. Filozofia stoicka opierała się na przekonaniu, że szczęście i spokój wewnętrzny można osiągnąć tylko wtedy, gdy człowiek działa w zgodzie z rozumem oraz cnotą, która dla stoików miała charakter uniwersalny. Cnota, według stoików, była najwyższą wartością, a determinacja – jednym z kluczowych narzędzi jej realizacji.

Epiktet, jeden z najbardziej znanych stoików, podkreślał, że każdy człowiek pełni określoną rolę w świecie, a jego zadaniem jest wykonywanie tej roli najlepiej, jak potrafi, bez względu na przeciwności losu:

„Pamiętaj, że jesteś aktorem w sztuce, która zależy od woli Boga, i że twoje zadanie to grać dobrze swoją rolę, bez względu na to, jaka jest.”, Epiktet, Diatryby, Księga I

Determinacja to nie tylko dążenie do osiągania celów, ale także akceptacja faktu, że nie wszystko jest w naszej mocy. Stoicy uznawali, że życie zgodne z cnotą jest najważniejszym celem człowieka, a zewnętrzne przeszkody powinny być traktowane jako okazje do dalszego rozwoju.

Determinacja w obliczu przeciwności

Jednym z najbardziej znanych stoickich haseł jest amor fati – miłość do losu. Stoicy wierzyli, że człowiek nie ma kontroli nad zdarzeniami zewnętrznymi, ale może kontrolować swoją reakcję na nie. W tym kontekście determinacja jest narzędziem, które pozwala wytrwać w obliczu przeciwności losu. Dla stoika każde wyzwanie stanowi okazję do doskonalenia się i wzmacniania własnego charakteru.Marek Aureliusz, cesarz-filozof, w swoich Rozmyślaniach wielokrotnie podkreślał znaczenie wytrwałości i determinacji, zwłaszcza w trudnych chwilach. Oto jeden z fragmentów, który doskonale oddaje tę ideę:

„Nasze życie to walka, a obca ziemia to przejście, sława po śmierci to zapomnienie. Co więc może nas poprowadzić? Tylko filozofia. I to filozofia determinacji i odwagi, by wytrwać w obliczu przeciwności, z równowagą umysłu wobec losu.”, Marek Aureliusz, Rozmyślania, Księga II, 17

Determinacja w stoicyzmie nie jest więc jedynie biernym przetrwaniem trudności, lecz aktywnym poszukiwaniem sposobu, by uczynić każdą przeszkodę elementem własnego rozwoju. Los nie jest czymś, z czym walczymy – jest czymś, co powinniśmy zaakceptować, a nawet pokochać, ponieważ to, co nam się przytrafia, jest integralną częścią życia.

“To, co stoi na przeszkodzie, staje się drogą.”, Marek Aureliusz, Rozmyślania, Księga V, 20

Kontrola nad tym, co możliwe

Stoicy, w szczególności Epiktet, nauczał, że jedyną rzeczą, nad którą mamy pełną kontrolę, są nasze własne myśli, emocje i reakcje. Wszystko inne – zdrowie, bogactwo, sytuacja rodzinna czy zawodowa – jest poza naszą kontrolą i nie powinno wpływać na nasze poczucie szczęścia. Determinacja w kontekście stoicyzmu polega na skupieniu się na tym, co możemy kontrolować, czyli na naszych wewnętrznych postawach i działaniach.Marek Aureliusz w Rozmyślaniach odnosił się do tej idei, podkreślając, że jakość naszego życia zależy od jakości naszych myśli:

„Szczęście twoje zależy od jakości twoich myśli: trzymaj się zatem idei godnych, bo tylko one kształtują twą determinację.”, Marek Aureliusz, Rozmyślania, Księga IV, 3

W praktyce oznacza to, że człowiek zdeterminowany powinien skupić się na rozwoju wewnętrznym, niezależnie od tego, co dzieje się wokół niego. Tylko taki rodzaj determinacji, wynikający z pełnej akceptacji rzeczy, na które nie mamy wpływu, jest zgodny z filozofią stoicką.

Determinacja a codzienne życie

Stoicyzm daje nam wiele narzędzi, które możemy wykorzystać, by budować wytrwałość i wewnętrzną siłę. Jednym z nich jest praktyka premeditatio malorum – przewidywanie i przygotowanie się na możliwe trudności, zanim one nastąpią. To ćwiczenie pozwala na lepsze radzenie sobie z nieprzewidzianymi zdarzeniami, dzięki wcześniejszemu ich przemyśleniu i zaakceptowaniu.

Współczesna psychologia potwierdza skuteczność stoickich praktyk. Badania nad rezyliencją, czyli zdolnością do adaptacji w obliczu trudności, pokazują, że osoby, które potrafią zachować spokój i akceptować to, czego nie mogą zmienić, są bardziej odporne na stres. Determinacja, rozumiana jako wytrwałe dążenie do celu pomimo przeciwności, jest kluczowym elementem budowania tej odporności.

Determinacja, jak już wcześniej wspomniano, odgrywa kluczową rolę w filozofii stoickiej, a jej znaczenie wykracza daleko poza same ramy teoretyczne. Współcześnie możemy dostrzec ją w różnych dziedzinach życia, od sportu, przez biznes, aż po codzienne wyzwania.

Determinacja w sporcie: Lekcja od Adama Małysza i prof. Jana Blecharza

Sport jest doskonałym polem, na którym determinacja objawia się w pełnej krasie. Jednym z najznakomitszych przykładów w polskim sporcie jest kariera Adama Małysza, skoczka narciarskiego, którego sukcesy były wynikiem nie tylko talentu, ale również niezłomnej determinacji i wsparcia ze strony profesjonalistów. Małysz niejednokrotnie podkreślał, że bez pomocy psychologa sportowego, prof. Jana Blecharza, nie osiągnąłby sukcesów na skalę światową.

Prof. Blecharz, będący jednym z pionierów psychologii sportu w Polsce, odegrał kluczową rolę w przygotowaniach Małysza do zawodów. Jego praca skupiała się nie tylko na wzmacnianiu koncentracji i odporności psychicznej, ale przede wszystkim na budowaniu determinacji, która pozwalała Małyszowi wytrwać w ciężkich treningach oraz radzić sobie z presją. To właśnie wsparcie specjalisty pozwoliło Małyszowi wrócić do formy po trudniejszych momentach w karierze i kontynuować treningi z niezachwianą wiarą w siebie.

Determinacja w sporcie nie polega wyłącznie na fizycznym wysiłku, ale na umiejętności radzenia sobie z psychicznymi wyzwaniami, jakie stawia zawodowa rywalizacja. Dlatego coraz częściej sportowcy, zarówno amatorzy, jak i profesjonaliści, korzystają z pomocy psychologów sportowych, którzy wspierają ich w budowaniu wytrwałości i motywacji.

Trening na siłowni: Samodzielnie czy z trenerem?

Na przykładzie treningu siłowego możemy dostrzec, że wielu ludzi początkowo próbuje samodzielnie trenować na siłowni, ale po pewnym czasie decyduje się na wsparcie trenera personalnego. Trener personalny nie tylko dostarcza technicznych wskazówek, ale także pełni rolę motywatora i osoby, która buduje w nas determinację do działania.

Samodzielny trening może prowadzić do stagnacji, zniechęcenia czy nawet kontuzji. Zatrudniając trenera, człowiek otrzymuje nie tylko wiedzę na temat ćwiczeń, ale także wsparcie w radzeniu sobie z psychologicznymi barierami. To dowód na to, że determinacja nie zawsze jest jedynie wewnętrznym zasobem. Czasami, aby ją zbudować, potrzebujemy wsparcia innych, a profesjonaliści, tacy jak trenerzy czy psychologowie, mogą odegrać kluczową rolę w tym procesie.

Triathlon jako nowa moda: Biznesmeni i cały sztab motywatorów

W ostatnich latach triathlon stał się bardzo modną dyscypliną wśród ludzi sukcesu, szczególnie biznesmenów. Treningi triathlonowe są wymagające fizycznie i psychicznie, a osiągnięcie dobrych wyników często wiąże się z zatrudnieniem całego sztabu specjalistów: trenerów, dietetyków, fizjoterapeutów, a nawet psychologów motywacyjnych.

Triathlon wymaga nie tylko fizycznej sprawności, ale również ogromnej determinacji do wytrwania w ciężkich treningach i rywalizacji. Biznesmeni, choć przyzwyczajeni do radzenia sobie z wyzwaniami w pracy, często potrzebują specjalistów, którzy pomogą im utrzymać wysoki poziom motywacji. Psychologia sportu oraz coaching odgrywają tu kluczową rolę, pomagając zawodnikom w budowaniu determinacji, która pozwoli im przekroczyć granice własnych możliwości.

Psychologia sportu i psychologia biznesu: Wsparcie w budowaniu determinacji

Psychologia sportu, jak w przypadku Małysza, koncentruje się na budowaniu wewnętrznej siły i wytrwałości w obliczu wyzwań, jakie niesie za sobą rywalizacja. Specjaliści w tej dziedzinie pracują nad poprawą koncentracji, zarządzaniem stresem i budowaniem pewności siebie. 

Podobnie działa psychologia biznesu, która skupia się na budowaniu wytrwałości i motywacji w kontekście zawodowym. Przedsiębiorcy często zmagają się z ogromną presją, ryzykiem oraz trudnościami, które wymagają nie tylko umiejętności technicznych, ale także zdolności do przetrwania trudnych momentów. Psychologowie biznesu pomagają budować determinację poprzez techniki zarządzania stresem, rozwijanie pewności siebie i efektywne planowanie działań.

Coaching: Droga do odkrycia własnej determinacji

Coaching to kolejna dziedzina, która odgrywa kluczową rolę w budowaniu determinacji. Coachowie wspierają swoich klientów w osiąganiu celów, pomagając im odnaleźć wewnętrzne motywacje oraz zasoby. W przeciwieństwie do tradycyjnych form psychoterapii, coaching skupia się na teraźniejszości i przyszłości, pomagając ludziom w realizacji ich celów poprzez skoncentrowanie się na działaniach, które mogą podjąć tu i teraz.

Dzięki coachingowi wiele osób odkrywa w sobie pokłady determinacji, których wcześniej nie dostrzegało. Coachowie pomagają klientom przełamywać bariery mentalne i budować nawyki, które sprzyjają wytrwałości. To narzędzie nieocenione zarówno w sporcie, jak i biznesie, gdzie determinacja odgrywa fundamentalną rolę w dążeniu do sukcesu. De facto coach to nic innego jak trener tylko, że działa nie w domenie sportu a biznesu lub rozowoju osobistego. 

Dlaczego jedni łatwiej znajdują determinację, a inni nie?

Jeśli nie potrzeba trenerów, coachów i psychologów, to dlaczego jedni realizują swoje cele i utrzymują wysoki poziom determinacji a innym przychodzi to z wielkim trudem albo w ogóle im się to nie udaje? Odpowiedź, nie korzystaj z pomocy bo mi się to udało bez pomocy więc ty też jej nie potrzebujesz, to żadna odpowiedź. Jesteśmy istotami społecznymi i nieustannie udzielamy i otrzymujemy pomoc. Nie zawsze ten fakt pasuje do wizerunku jaki chcemy utrzymać – self made man – ale zawsze korzystamy z pomocy innych. Co oczywiste korzystamy z niej jako dzieci, zanim sami nauczymy się pobierać pokarm, korzystamy na etapie edukacji – nawet jeśli “tylko czytamy książki” – to przecież ktoś je napisał! Korzystamy wtedy kiedy rozwijamy swoją karierę albo budujemy biznes – korzystamy z rozwiązań innych ludzi i zatrudniamy ich by pomagali nam realizować nasze cele. 

Jeśli masz cele, ale nie masz w sobie determinacji by je zrealizować – szukaj pomocy!, proś o nią!, zabiegaj o wsparcie – to przejaw Twojej sprawczości! Na koniec dnia osiągniesz swoje cele, i na koniec dnia to się będzie liczyć!

Podsumowanie

Determinacja to kluczowy element sukcesu zarówno w sporcie, jak i biznesie. Od Adama Małysza, poprzez triathlonistów, aż po codziennych bywalców siłowni – każdy z nas potrzebuje determinacji, aby realizować swoje cele. Psychologia sportu, psychologia biznesu oraz coaching stanowią narzędzia, które pomagają budować wytrwałość, motywację i siłę wewnętrzną. Niezależnie od dziedziny, w której działamy, determinacja pozwala nam przekraczać własne ograniczenia i dążyć do sukcesu.

Jeśli ten tekst Cię do czegoś zainspirował i uważasz, że warto postawić mi wirtualną kawę to zapraszam => buycoffee.to/amorfati